آنچه بهتر است در مورد خسارات در دعاوی بدانید
آنچه بهتر است درمورد خسارت در دعاوي مدنی بدانيد؟
✍️تعريف تحت الفظي خسارت و مفهوم آن در دعاوی مدنی :
📌خسارت به معني غرامت و تاوان
در دعاوی مدنی چيزي است كه در مقام جبران خسارت پرداخت مي شود.
خسارت در دعاوي مدنی به سه دسته قابل تقسيم است :
✅١-خسارت دادرسي :
ماده ٥١٩قانون آيين دادرسي مدني: خسارات دادرسی عبارتست از هزینه دادرسی و حق‌الوکاله وکیل و هزینه‌های
دیگری که به‌طور مستقیم مربوط به دادرسی و برای‌اثبات دعوا یا دفاع لازم بوده است
از قبیل حق‌الزحمه کارشناسی و هزینه تحقیقات محلی.
همانطور كه از منطوق ماده مشخص است خسارت ناشي از اقامه دعوا قابل مطالبه از محكوم عليه است يعني اگر 👈🏻شما به عنوان خواهان در صورتي كه موفق به اثبات دعوا و گرفتن راي به نفع خود شويد تمامي هزينه هايي كه در اين راه براي رسيدن به مقصود صرف كرده ايد از جمله هزينه دادرسي كه درماده ٥٠٢و ٥٠٣قانون آيين دادرسي مدني به آن مبسوط اشاره كرده است و حق الوكاله وكيل طبق تعرفه و هزينه كارشناسي و تحقيق محلي را مي توانيد از طرف مقابل دريافت كنيد .
البته با يك استثنا كه در ماده ٥٢١قانون آيين دادرسي مدني بيان شده :هزینه‌هایی که برای اثبات دعوا یا دفاع ضرورت نداشته نمی‌توان مطالبه نمود.
پس فقط هزينه هاي ضروري به منظور اثبات دعوا قابل مطالبه است و تشخيص اين امر به عهده مقام رسيدگي كننده يعني قاضي پرونده مي باشد
✅٢-خسارت تاخير تاديه:
ماده ٥٢٢قانون آيين دادرسي مدني به عنوان يكي از مستندات اثباتي مطابه خسارت تاخير تاديه اينچنين اشعار ميدارد :
در دعاویی که موضوع آن دِ‌ین و از نوع وجه رایج بوده و با مطالبه داین و تمکن مدیون، مدیون امتناع از پرداخت نموده، در صورت‌تغییر فاحش شاخص قیمت سالانهاز زمان سررسید تا هنگام پرداخت و پس از مطالبه طلبکار، دادگاه با رعایت تناسب تغییر شاخص سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد محاسبه شده ومورد حکم قرار خواهد داد مگر این‌که طرفین به نحو دیگری مصالحه نمایند.
✍️فلسفه این امر در واقع به دليل كاهش ارزش پول و اقتصاد ناپايداراست . قانونگذار به منظور حمايت از طلبكار در دعاوي كه موضوع آن مطالبه وجه رايج مي باشد اين امكان را فراهم كرده است كه اشخاص علاوه بر اصل پول خود ،مي توانند خسارت تاخير تاديه را مطالبه كند ؛به دليل تاخير در ايفاي تعهد از جانب مديون مي باشد واين تاخير موجب ورود خسارت و كم شدن ارزش دارايي وي شده است فلذا به منظور جبران مافات؛ اين حق براي داين مفروض است .
✍️البته مستنبط از ماده٥٢٢قانون آيين دادرسي 📌ذكر اين نكات ضروري است كه :
♻️اولا: موضوع تعهد , پرداخت مبلغ معین و وجه مشخصي باشد .
♻️ثانيا :زمان تاديه وسر رسيد تعهد نيز معلوم باشد يا اگر معلوم نيست اختيار مطالبه با داين بوده و اثبات كند كه مطالبه كرده است.
♻️ثالثا :طرفين در قراداد خود هيچ خسارتي براي تاخير در ايفاي تعهد پيش بيني نکرده باشند دراین فرض طلبكار ميتواند در صورتی که متعهد دین خود را در ادا نکند ؛مطالبه خسارت تاخير تاديه نمايد .
وليكن در صورتي كه خسارت در قرارداد معين شده باشد طبق قسمت اخير ماده ٥٢٢ قانون آيين دادرسي مدني و ماده ٢٣٠قانون مدني عمل خواهد شد .
متن ماده ٢٣٠قانون مدني :اگردرضمن معامله شرط شده باشدکه درصورت تخلف متخلف مبلغی بعنوان خسارت تادیه نمایدحاکم نمی تواند او رابه بیشتر یا کمتراز آنچه که ملزم شده است محکوم کند عمل خواهد شد و فقط خسارتي كه توافق شده قابل مطالبه است .
♻️رابعا: مديون تمكن مالي داشته باشدو اگر ثابت شود معسر است از تاريخ اثبات اعسار ؛خسارتي به داين تعلق نمي گيرد.
✅٣-خسارت قراردادي
✍️تعريف خسارت قراردادي یا وجه التزام :
خسادت قراردادی درواقع مبلغ مشخصي است كه اشخاص در قراردادهايشان براي عدم ايفاي تعهد يا تاخير در ايفاي تعهد براي پايبندي بيشتر متعهد ضمن قرارداد در نظر ميگيرند و این خسارت منشا قراردادي دارد .
وحدت مطلوب وتعدد مطلوب در خسارت قراردادي
در ابتدا لازم به توضيح است كه ✳️آيا موعد تعهدمان در موضوع تعهدات ,وحدت مطلوب متعهد له است يا تعددمطلوب ؟
📌 ١-وحدت مطلوب:
گاهي تعهد فقط در زمان مقرره قابل اجراست و و برای متعهد له در آن زمان مقرر شده مطلوبيت دارد و امکان الزام متعهد براي اجراي آن در زمان ديگر وجود ندارد .
به زبان حقوقي و مصطلح: وحدت مطلوب متعهد له فقط اجراي تعهد در تاريخ تعهد است مثل شام عروسي در تاريخ عروسي،و دراينجا فقط وجه التزام براي عدم ايفاي تعهد قابل مطالبه است و مطالبه خسارت تاخير در ايفاي تعهد موضوعا منتفي است .
📌٢-تعدد مطلوب:
در موضوع تعهدات اگر ايفاي تعهد در موعدمقرر مطلوب متعهد له نباشد یعنی در زمانهاي ديگر هم قابل اجرا باشد و براي متعهد له مطلوبيت داشته باشد مثل تنظيم سند رسمي ملك،يا تحويل مبيع .
اينجا هم خسارت تاخير ميتوان در نظر گرفت و اين خسارت بدل از ايفاي تعهد اصلي است و متعهد مكلف به ايفاي تعهد و پرداخت خسارت قراردادي تا زمان اجرامي باشد .
✍️اين خسارات مربوط به تعدد مطلوب موعد تعهد ؛عرفا به سه صورت در قراردادها در نظر گرفته ميشود:
١-به صورت روزانه از تاريخ استنكاف متعهد تا زمان اجراي تعهد در قرارداد ذكر ميشود .
٢-يك مبلغ كلي براي تاخير در ايفاي تعهد در نظر ميگيرند كه در زمان ايفاي تعهد علاوه بر اجراي تعهد اصلي اين خسارت را نيز متعهد متحمل ميشود و مي بايست پرداخت كند .
٣-مبلغي كه به منظور التزام بيشتر متعهد در نظر گرفته ميشود كه در صورت عدم امكان ايفاي تعهد مي بايست متعهد مبلغي به عنوان خسارت وجه التزام پرداخت كند . مثل تلف موضوع تعهد.
كه در واقع اين خسارت بدل از ايفاي تعهد اصلي نيست و اين نكته هم بهتر است در قراردادها ذكر گردد .
نویسنده :سمیرا پوریحیی
