اعطای تابعیت به کودکان متولد شده از مادر ایرانی و پدر خارجی
نگاهي گذرا به قانون و آيين نامه اجرايي اعطاي تابعيت به اطفال متولد شده از مادر ايراني و پدرغير ايراني
مفهوم تابعيت : تابعيت در لغتنامه دهخدا به معني از تبعه مملكتي محسوب شدن است . در موضوع تابعيت ؛شخص و دولت نقش بسزايي ايفا ميكند . در واقع هر شخصي اعم از حقيقي يا حقوقي كه تبعه كشوري محسوب ميشود از حقوق و مزايايي برخوردار است و تحت حمايت همه جانبه و قانوني كشور متبوع خود قرار ميگيرد و در نظام بين المللي نيز آثار حقوقي بر شخص بار ميشود. آنچه مسلم است ازنتايج مستقيم وبلاواسطه تابعيت اين است كه شخص در تمام وقايع زندگي خود ازجمله تولد و تحصيل و ازدواج ومرگ و ديگر احوال شخصيه و فعاليت هاي سياسي و اقتصادي و جرايم و مجازاتها و جنگ و بلاياي طبيعي تحت لواي قانون و حمايت كشور و دولت متبوع خود قرار خواهد گرفت .
سيستم خاك و خون در قانون ايران
براي تعيين تابعيت ماده ٩٧٦قانون مدني ايران درخصوص تابعيت تعيين تكليف كرده است و مستفاد از اين ماده تابعيت در ايران هم شامل سيستم خون و هم سيستم خاك ميشود
١-سيستم خون : در اين سيستم شخص به سبب رابطه خوني با پدر يا مادر خود با تولد ؛تابعيت كشور متبوع يكي از والدين خودرا بدست مي آورد .
الف: طبق بند ٢ ماده ٩٧٦قانون مدني كه اگر فردي از پدر ايراني متولد شود حتي اگر در خاك ايران متولد نشود ايراني محسوب ميشودوتبعه ايران است.
ب:طبق ماده واحده قانون اصلاح قانون تعيين تكليف تابعيت فرزندان حاصل از ازدواج زن ايراني با مردغيرايراني مصوب ٩٨ تحت شرايطي خاص به اين كودكان تابعيت ايراني اعطا ميگردد كه به سبب تابعيت ايراني مادر و رابطه خوني مادر اين تابعيت اعطا ميگردد .
٢-سيستم خاك :در اين سيستم شخص صرفا به جهت اينكه در خاك و قلمرو كشوري متولد شود ؛تابع آن كشور ميگردد .بعنوان مثال در بند ٣ ماده فوق تصريح شده كه اگر فردي در خاك ايران از پدرومادري نامعلوم متولد شوداين فرد ايراني است و از اتباع ايران محسوب خواهد شد .
پروسه تصویب قانون در خصوص شرايط اعطاي تابعيت ایرانی به كودكان
در تاريخ دوم مهرماه ١٣٩٨ قانون اصلاح قانون تعيين تكليف تابعيت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ايراني با مردان خارجي به تصويب رسيد كه در ابتدا ماده واحده در سال ٨٥به تصويب رسيده بود و سپس در سي ويك ارديبهشت ١٣٩٩دراجراي اين قانون اصلاح ماده واحده آيين نامه اجرايي نحوه اعطاي تابعيت به افراد مشمول اين قانون تصويب و در سيزدهم خرداد نيز ابلاغ شد . در آيين نامه به تفصيل در خصوص شرايط و مدارك لازم و پروسه درخواست وچگونگي اعطاي تابعيت به فرزندان ناشي از ازدواج زن ايراني با مردخارجي صحبت شده است
شرايط اعطاي تابعيت به كودكان وفق آيين نامه
١-مهمترين و ابتدايي ترين شرط مندرج در ماده واحده اين است كه فرزندان ؛حاصلِ ازدواجِ شرعيِ زن ايراني و مردخارجي باشد اين بدين معني است كه فرزندان حاصل از ازدواج غير شرعي ازشمول اين قانون خارج است
الف)اين ازدواج شرعي اگر بعداز انتشار آيين نامه منعقد شده باشد حتما مي بايست ثبت شده باشد
ب)اگر زمان تحقق ازدواج بعد از تصويب قانون و قبل از انتشار آيين نامه اجرايي باشد ؛ملاك تاييد ازدواج :عقدنامه رسمي يا هر سند معتبر قانوني و راي قضايي داخلي و خارجي است و اگر با اين ازدواج با راي اثبات زوجيت باشد نيز معتبر وشرعيست. و البته طلاق و فسخ نكاح نيز مانع اين درخواست و اعطاي تابعيت نخواهد بود . ٢- مادر ايراني باشد و اين تابعيت ايراني با اسناد سجلي مادر اثبات ميشود و و بررسي و تاييد سنديت اين اسناد با اداره ثبت احوال است . الزامي ندارد اين مادرايراني از والدين ايراني متولد شده باشد مي تواندبه واسطه ازدواج با مرد ايراني تابع ايران شده باشد و يا از پدرو مادر نامعلوم در خاك ايران متولدشده باشد فلذا صرفا مي بايست تابعيت معتبر ايراني داشته باشد . بنابراين فرزند بايد متعلق به مادر ايراني باشد و اين تعلق فرزند به مادر با گواهي تولد معتبر بيمارستان ويا راي قطعي اثبات نسب داخلي قابل اثبات است و هرراي خارجي كه مثبت تعلق فرزندبه مادرباشد.
٣-مادر متقاضي ايراني فاقد مشكل امنيتي بوده و اين موضوع مورد تاييد وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران باشد .
٤-اگر پدرومادر متقاضي در دسترس نباشند و نسب فرزند مورد ترديد باشد راي اثبات نسب دادگاه لازم است به منظور اينكه اين فرزند متعلق به همان پدرو مادر موردنظراست.و فوت و حجر پدرومادر مذكور و فرزند مانع اعطاي تابعيت نيست .
٥-فرزند متولد از مادر ايراني؛ خود نيز پس از رسيدن به هجده سال تمام ميتواند شخصا درخواست تابعيت ايراني نمايد .و ميبايست واجد شرايط ماده واحده و آيين نامه اجرايي باشد كه يكي از اين شروط نداشتن مشكل امنيتي پس از تاييد ارگانهاي صالح مي باشد.
مراحل اعطاي تابعيت و چگونگي درخواست و پروسه اعطاي تابعيت به كودكان و اشخاص متقاضي
ماده ٩آيين نامه براي شروع روند درخواست افراد متقاضي اينچنين تعيين تكليف كرده است:
ماده۹ـ برای شروع روند اعلام تابعیت، متقاضی موظف است درخواست کتبی یا الکترونیکی خود را با اطلاعات کامل و ارایه مستندات به استانداری محل تولد یا اقامت مادر ایرانی فرزند، ارایه کند. نكته حائز اهميت اين است كه الف)فرزند ميتواند از مادر ايراني باشد ولي درخارج از كشورمتولدشده باشد
ب)مادر و يا فرزند ميتوانند در هنگام درخواست تابعيت ؛ ساكن ايران نباشند و اين مانع درخواست و پيگيري متقاضي نخواهد بود.
كه تبصره ماده ٥و ماده ١٥آيين نامه اجرايي در اين موارد حكم مشخصي داده است :
تبصره ـ تأیید تابعیت ایرانی فرزندانی که در خارج از ایران از مادر ایرانی متولد شدهاند یا تا زمان تقدیم درخواست موضوع این آییننامه در ایران اقامت قانونی نداشتهاند یا در زمان تقدیم درخواست، قانوناً مقیم ایران نباشند، بر اساس گواهی ثبت رسمی ازدواج پدر و مادر آنها مطابق مقررات کشور محل تنظیم سند و رعایت قوانین و مقررات احوال شخصیه ایرانیان، صورت میپذیرد.
ماده۱۵ـ متقاضی خارج از کشور جهت ارایه درخواست اعلام تابعیت و تشکیل پرونده به نمایندگی سیاسی و کنسولی جمهوری اسلامی ایران در کشور محل سکونت مادر ایرانی مراجعه میکند.
احراز اصالت مدارک ارایهشده از جمله اسناد مربوط به مادر ایرانی، ازدواج وی با مرد غیرایرانی و تعلق فرزند به مادر، به عهده نمایندگی مذکور است.
افراد متقاضي براي دريافت شناسنامه و اخذ تابعيت ايراني
طبق آيين نامه به شرح زير مي باشند:
۱- هر زن ایرانی که با مرد خارجی ازدواج شرعی کرده باشد و فرزند زیر ۱۸ ساله داشته باشد، برای آن فرزند میتواند درخواست شناسنامه کند.
۲- هر فردی که حاصل ازدواج شرعی یک زن ایرانی با مرد خارجی باشد و بیش از ۱۸ سال داشته باشد میتواند درخواست شناسنامه کند.
۳- ورثهی محرز افرادی که حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی هستند نیز میتوانند تقاضای شناسنامه کنند. (یعنی نوهی یک زن ایرانی که با مرد خارجی ازدواج شرعی کرده هم حق درخواست شناسنامه دارد).
چگونگي ثبت نام اينترني افراد متقاضي
مي توانند از طریق سامانه اینترنتی اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور به آدرس www.bafia.ir عمليات ثبت نام خودرا انجام دهندو براساس نوبت دهی که به این افراد اختصاص داده میشود، زمان مراجعه حضوری برای ارائه مدارک مورد نیازی به آنها اعلام میشود. ودر پايان مراحل درخواست وفق ماده ١٣آيين نامه عمل ميشود :پس از تاييد موارد امنيتي و اسناد ارائه شده و يا عدم پاسخ روشن از مراجع امنيتي ظرف سه ماه؛ اداره ثبت احوال محل تولد مادر ایرانی موظف به صدور کارت ملی و شناسنامه برای فرد مورد نظر است. و در صورت عدم تاييد در صورت اعلام صریح وجود مشکل امنیتی از سوی مراجع مذکور، رد درخواست توسط استانداری به متقاضی ابلاغ میشود. این تصمیم ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ آن به متقاضی در کمیسیون تابعیت وزارت کشور قابل تجدیدنظرخواهی است. این کمیسیون موظف است ظرف شش ماه در خصوص این درخواست، تصمیمگیری نهایی و نتیجه را با لحاظ نظر مرجع امینی به متقاضی ابلاغ کند. (اصلاحی ۱۳۹۹/۵/۱)
همانطوركه در بالا تفصيلا درمورد اعطاي تابعيت صحبت شد ؛ميبينيم بيشتر سازوكارهاي لازم براي كمك به كودكان و اشخاص متقاضي واجد صلاحيت مهيا شده است و اميد است شاهد اتفاقات بهتر به منظور حمايت بيشتر از كودكان سرزمينمان باشيم و با حفظ منافع ملي و امنيتي تمامي كودكاني كه در ايران متولد ميشوند بتوانند تابعيت ايراني داشته باشند و آواره و بي تابعيت نباشند و كشور ايران تمامي كودكان متولدشده در خاك مقدسش را تحت پوشش وحمايت خود قراردهد و اين همه در راستاي پيروي از مفاد بند ١ماده ٧كنوانسيون حقوق كودك است كه اينچنين اشعار ميدارد:
تولد كودك بلافاصله پس از به دنيا آمدن ثبت شود و ازحقوقي مانند حق داشتن نام ،كسب تابعيت برخوردار باشند
به اميد روزي كه بتوانيم با نگاهي مبتني بر تساهل و تسامح در جهت حمايت كودكان و اعطای تابعیت ایرانی به کودکان متولد شده از مادر ایرانی و پدر خارجی قدم برداریم
